Deze keer schrijf ik in de rubriek “Hoe werkt het “ geen reactie op een ingezonden vraag, maar over een onderwerp dat ik zelf heb gekozen naar aanleiding van de recente cao-onderhandelingen voor de VGL supermarkt cao. Tijdens deze onderhandelingen hebben de werkgevers hun eindbod gepresenteerd, wat bij veel mensen voor de nodige onrust en vragen zorgt. Ik heb verschillende reacties gelezen op de sociale mediakanalen en een veelgestelde vraag is, wat als het aankomt op een staking: “Mogen we staken of niet? Wat als het aankomt op staken? Kan ik dan ontslagen worden?”
Staken is een krachtig middel voor werknemers om hun onvrede te uiten wanneer onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden vastlopen of wanneer de werkomstandigheden onacceptabel zijn. In Nederland wordt staken gezien als een fundamenteel recht, maar het is belangrijk om goed te begrijpen hoe het werkt, wat de wet hierover zegt en onder welke voorwaarden je dit recht kunt gebruiken. In deze blog probeer ik dit zo goed mogelijk uit te leggen, zodat je duidelijk hebt waar je aan toe bent.
Laat ik voor nu wel duidelijk zijn: het is nog niet zover dat we gaan staken. Als kaderleden moeten we eerst met de vakbonden om de tafel zitten om te bespreken wat onze vervolgstappen zijn en wat we nu precies gaan doen.
Als je meer wilt lezen over het eindbod van de werkgevers tijdens de cao-onderhandelingen, kun je dat doen via deze link.
Mocht je nog vragen hebben, dan kun je die sturen naar hoewerkthet@outlook.com of naar de FNV Lidl Kadergroep via lidlkadergroep@gmail.com.
Bekijk het onderstaande filmpje van de FNV voor een uitleg over het staken:
Wat is staken?
Staken betekent dat werknemers tijdelijk het werk neerleggen om een signaal af te geven aan hun werkgever. Het doel van een staking is vaak om betere arbeidsvoorwaarden, een hoger loon, verbeterde werkveiligheid of andere aanpassingen af te dwingen. Een staking wordt meestal georganiseerd door een vakbond en is vaak een laatste redmiddel als andere vormen van overleg geen resultaat opleveren.
Wanneer staken?
Staken wordt doorgaans ingezet als cao-onderhandelingen vastlopen, of wanneer er problemen zijn met bijvoorbeeld werkdruk of veiligheid die door de werkgever niet worden opgelost. In Nederland kiezen vakbonden en werknemersorganisaties vaak voor staken wanneer andere vormen van overleg niet hebben geleid tot een oplossing en er extra druk nodig is om de aandacht van werkgevers of de overheid te trekken.
Soorten stakingen
Er zijn verschillende vormen van staken, elk met een eigen doel en strategie:
- Waarschuwingsstaking: Een korte staking die dient als waarschuwing voor de werkgever. Dit is vaak de eerste stap als waarschuwing dat werknemers bereid zijn verder te gaan als er geen verbeteringen worden doorgevoerd.
- Algehele staking: Alle werknemers binnen een bedrijf of sector leggen het werk neer om de druk te maximaliseren.
- Estafettestaking: Werknemers staken om de beurt of in verschillende regio’s, waardoor de druk wordt opgebouwd zonder dat het werk volledig stil komt te liggen.
- Wilde staking: Een staking die niet officieel door een vakbond is goedgekeurd. Werknemers die aan een wilde staking meedoen, lopen meer risico omdat ze minder wettelijke bescherming hebben.
De rol van vakbonden bij stakingen
Vakbonden spelen een cruciale rol bij het organiseren van stakingen. Ze bieden juridische ondersteuning, coördineren onderhandelingen met werkgevers en informeren werknemers over hun rechten. Vakbonden maken een staking officieel en zorgen ervoor dat deze wordt uitgevoerd volgens de wettelijke regels. Dit maakt vakbonden belangrijke bondgenoten voor werknemers die hun stem willen laten horen, en onderstreept het belang om lid te zijn van een vakbond voor extra bescherming.
Wat zegt de wet over staken?
Het stakingsrecht in Nederland is niet expliciet opgenomen in een specifiek artikel van het Burgerlijk Wetboek, maar wordt beschermd door internationale verdragen en jurisprudentie. Staken valt in Nederland onder de bescherming van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), artikel 11. Dit artikel beschermt de vrijheid van vereniging en het recht op collectieve actie, waaronder het recht op staken.
Daarnaast erkent de Hoge Raad in Nederland het stakingsrecht op basis van het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR), artikel 8. Dit betekent dat het recht om te staken in Nederland een sterke juridische basis heeft, hoewel het niet direct in de Nederlandse wet staat. Werkgevers kunnen een staking niet zomaar tegenhouden, tenzij er zwaarwegende redenen zijn die een staking beperken.
Wat zijn stakingbrekers en bescherming tegen vervanging?
Stakingbrekers (ook wel “onderkruipers” genoemd) zijn mensen die tijdens een staking het werk overnemen van stakende werknemers om de impact van de staking te verminderen. Dit kunnen uitzendkrachten zijn, werknemers uit andere afdelingen, of zelfs externe werknemers die speciaal worden ingehuurd om het werk van de stakers te doen.
In Nederland is het voor werkgevers niet toegestaan om stakers te vervangen door andere werknemers, tijdelijke krachten, of ingehuurde uitzendkrachten. Dit is vastgelegd om de impact van de staking te waarborgen en de onderhandelingspositie van de stakende werknemers te beschermen. Het doel van deze regel is om te voorkomen dat werkgevers de staking kunnen ondermijnen door extra personeel in te schakelen. Hierdoor kunnen werknemers samen druk uitoefenen zonder dat hun acties worden geneutraliseerd door vervanging.
Dit vormt een belangrijk onderdeel van het recht op staken en helpt om de staking effectief te houden als middel in het onderhandelingsproces.
Mag Iedereen staken?
In principe mag iedere werknemer in Nederland staken, zowel werknemers in de private sector als ambtenaren en werknemers die bij de overheid werken. Er zijn echter enkele uitzonderingen voor bepaalde beroepsgroepen, zoals politieagenten, militairen en andere vitale beroepen. Voor deze groepen kunnen stakingen worden beperkt of verboden vanwege hun cruciale rol in de maatschappij.
Mag je ontslagen worden als je staakt?
Nee, werknemers mogen in Nederland niet worden ontslagen omdat zij deelnemen aan een staking die door een vakbond is georganiseerd en als laatste middel wordt ingezet. De wet verbiedt ontslag op basis van deelname aan een staking, en werknemers zijn dus juridisch beschermd als ze zich houden aan de regels die gelden voor een rechtmatige staking.
Staken en loonbetaling
Tijdens een staking wordt het loon meestal niet doorbetaald, omdat werknemers vrijwillig het werk neerleggen. Veel vakbonden hebben echter een stakingskas waaruit deelnemers een vergoeding kunnen krijgen om het loonverlies enigszins te compenseren. Het is belangrijk om te weten dat deze vergoeding meestal lager is dan het reguliere loon. Informeer daarom bij je vakbond naar de financiële gevolgen van een staking, zodat je goed voorbereid bent. Je moet wel lid zijn van de vakbond om gebruik te kunnen maken van de stakingskas.
Voorwaarden voor een rechtmatige staking
Om als rechtmatige staking erkend te worden en wettelijke bescherming te genieten, moet een staking aan bepaalde voorwaarden voldoen:
- De staking moet georganiseerd zijn door een vakbond of een werknemersorganisatie.
- Staken moet als laatste middel worden ingezet wanneer alle andere vormen van overleg zijn uitgeput.
- De staking moet gericht zijn op werkgerelateerde eisen, zoals loon, werktijden of veiligheid.
Wetboek en artikelen
Het recht om te staken in Nederland wordt beschermd door internationale verdragen die door Nederland zijn geratificeerd, met name:
- Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), artikel 11: dit artikel beschermt de vrijheid van vereniging en het recht op collectieve actie, waaronder het recht op staken.
- Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR), artikel 8: hierin wordt het recht op staken erkend als een fundamenteel recht van werknemers.
Daarnaast wordt het Nederlandse stakingsrecht ondersteund door jurisprudentie van de Hoge Raad, die het recht op staken erkent binnen bepaalde grenzen.
Conclusie
Staken is een krachtig recht voor werknemers om verbeteringen in hun arbeidsomstandigheden te bewerkstelligen, vooral wanneer andere vormen van overleg geen resultaat opleveren. Hoewel het recht op staken niet expliciet is vastgelegd in het Nederlandse Burgerlijk Wetboek, wordt het wel degelijk beschermd door internationale verdragen en de Nederlandse jurisprudentie. Dit geeft werknemers de mogelijkheid om zich te uiten en hun rechten te verdedigen.
Het is echter essentieel om goed geïnformeerd te zijn over de regels en mogelijke gevolgen van een staking. Let bijvoorbeeld op bij wilde stakingen: deze worden niet ondersteund door vakbonden en bieden daardoor minder juridische bescherming. Werknemers die deelnemen aan een wilde staking lopen risico op disciplinaire maatregelen, inclusief ontslag, omdat dergelijke stakingen niet als rechtmatig worden erkend. Het is daarom altijd raadzaam om acties via een vakbond te voeren voor de maximale bescherming en steun.
Hoewel je geen lid van een vakbond hoeft te zijn om deel te nemen aan een staking, biedt lidmaatschap belangrijke voordelen, zoals juridische ondersteuning, de mogelijkheid van een stakingsvergoeding en extra bescherming. Dit kan van groot belang zijn om jezelf te beschermen en de effectiviteit van je actie te vergroten.
Als je nog meer vragen hebt en de antwoorden hier niet kunt vinden, bekijk dan de uitgebreide FAQ over staken die ik heb gemaakt. Je vindt deze via deze link.
